καθαρτήριo

Ο υπεργήινος τόπος όπου παραμένουν οι ψυχές για να καθαρθούν πριν εισέλθουν στον παράδεισο,σύμφωνα μετην Καθολική Εκκλησία. Η διδασκαλία για το κ., καθορισμένη και επιβεβλημένη ως αλήθεια πίστης από τις συνόδους Φλωρεντίας και Τριδέντου, βασίζεται σε δεδομένα σχετικά με την έννοια της εξιλέωσης, που προκύπτουν από τη Βίβλο (κυρίως από το δευτεροκανονικό Βιβλίο B’ Μακκαβαίων, ιβ’ 43-46), τα οποία μετέπειτα επεξεργάστηκε, όχι όμως χωρίς αντιδράσεις, η ρωμαιοκαθολική θεολογία. Αυτή καθορίζει ότι οι ποινές του κ. (δηλαδή η απομάκρυνση της ψυχής από τον Θεό, η συνεχής και αγωνιώδης προσπάθειά της να φτάσει έως αυτόν και τα προκαλούμενα βάσανα από το καθαρτήριο πυρ, το οποίο καίγοντας εξαγνίζει) μπορεί να αποσοβηθούν χάρη σε αγαθές πράξεις, όπως ελεημοσύνες, κανόνες μετάνοιας, προσευχές, λειτουργίες κλπ., που πρέπει να κάνουν οι αμαρτωλοί ενόσω ζουν. Κατά της διδασκαλίας αυτής αντιτάχθηκαν σφοδρότατα ο Μαρτίνος Λούθηρος και ο Καλβίνος. Η Ορθόδοξη Εκκλησία απορρίπτει τη διδασκαλία για το κ., καθώς το αίμα του Κυρίου αίρει κάθε αμαρτία. Επομένως, για εκείνους που δικαιώθηκαν στην παρούσα ζωή με το μυστήριο της μετάνοιας δεν υπάρχει κάτι άξιο καταδίκης. Η απαίτηση λοιπόν και άλλης ικανοποίησης από μέρους του ανθρώπου θα σήμαινε είτε ότι το αίμα του Κυρίου δεν έχει εξιλαστήρια δύναμη πάντοτε και για όλες τις αμαρτίες είτε ότι ο Θεός, αν και συγχώρησε τον αμαρτωλό μετά τη μετάνοιά του, διατηρεί εναντίον του κάποιο ίχνος οργής, γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει να εξιλεωθεί με έργα μετάνοιας. Ωστόσο, η αντίληψη αυτή προσκρούει στην ιδέα ότι η θεία δικαιοσύνη για κανέναν λόγο δεν πρέπει να θεωρείται εκδίκηση, επιβαλλόμενη σε εκείνους που πρέπει να δικαιωθούν. Ο Δάντης και ο Βιργίλιος στο καθαρτήριο· τμήμα από τον κύκλο νωπογραφιών του Λούκα Σινιορέλι (Καθεδρικός ναός του Ορβιέτο, Ιταλία).